4-jarige opleiding Relatie- en Gezinstherapie

1.   Ervaringsgerichte leertherapie

Het experiëntiële perspectief is een belangrijke focus in onze opleiding tot relatie- en gezinstherapeut. De ervaringsgerichte en procesmatige benadering vormt de basis van het omgaan met systemen en het hanteren van jezelf als therapeut.

In de eerste fase van de opleiding is een korte eigen leertherapie voorzien. In de leertherapie kun je therapie ervaren vanuit de cliënt-positie.

De doelstellingen van deze leertherapie zijn meervoudig.

• Leren kijken naar de persoonlijke relatiepatronen, relationele krachten en mogelijkheden, vertrouwde rollen en functies in eigen relaties en gezinssituatie. Dit maakt je bewust hoe je jezelf inzet in het relatiepatroon met het cliëntsysteem en biedt meer relationele soepelheid en mogelijkheden voor interventies.
• We kijken naar het verband tussen de mogelijkheden, kwetsbaarheden en valkuilen binnen je therapeutisch functioneren en de voorgeschiedenis in je gezin van oorsprong en in andere bepalende relaties.

We maken gebruik van een non-verbale werkvorm: de “sculpting”-techniek of “tableaux vivants”.Later in de opleiding maken we een genogram op van je eigen gezin van oorsprong, als middel om inzicht te krijgen in de eigen intergenerationele erfenis en tradities. We staan tevens stil bij de invloeden van multiculturele diversiteit.

In ieder opleidingsblok gaan we aan de slag met het eigen verhaal van de deelnemers. De verschillende perspectieven worden aan de hand van ervaringsgerichte oefeningen en opdrachten verduidelijkt en gedemonstreerd. Reflecties over de koppeling tussen persoonlijke ervaringen en de houding als therapeut worden verdiept en verbreed binnen de verschillende opleidingsthema’s.

2.   Theoretisch-praktische cursus Systeemtherapie

Daarnaast laten we jullie kennis maken met de verschillende settings waarbinnen systeemtherapie kan worden gebruikt nl. het werken met koppels, het werken met gezinnen met kinderen en jongeren en het werken met zicht op grotere systemen (transgenerationeel en eco-systemisch).

Per opleidingsdag krijg je een deel literatuur ter beschikking die je een grondige oriëntatie biedt in het kader. Tijdens de openingsdagen zelf bouwen we het kader verder op en gaan we praktijkgericht aan de slag a.h.v. gerichte oefeningen, videomateriaal, reflectieopdrachten en rollenspel etc.

2.1 Perspectieven in systeemtherapie

Basisperspectieven systeemtherapie

Tijdens de eerste twee dagen bekijken we, via oefeningen, vooral de posities van de cliënt en de therapeut en dit vanuit een systemisch perspectief. Daarna raken de deelnemers vertrouwd met de theorie van de verschillende scholen.

• de strategische school
• de structurele school
• de cybernetische school
• de experiëntiële school
• de communicatietheorie

Deelnemers leren kijken naar een gezin als een interactief systeem waarin gezinsleden elkaar voortdurend beïnvloeden. We besteden de nodige aandacht aan het herkennen van circulaire communicatiepatronen de inhoud even kunnen loslaten en het systeem (betrekkingsniveau) zien. We besteden aandacht aan specifieke vaardigheden en thema’s zoals: invoegen, communicatievaardigheden, ‘patient position’, formuleren van systemische hypothesen, werken met een observatieschema voor gezinnen, positief herkaderen, circulaire vragen stellen, enz.

Postmoderne en recente perspectieven

In dit gedeelte komen volgende perspectieven aan bod:

• het narratieve perspectief
• het oplossingsgerichte perspectief
• de collaboratieve benadering
• de dialogische benadering
• het gehechtheidsparadigma

Tijdens de eerste dagen wordt er uitgebreid stil gestaan bij het postmoderne paradigma en de consequenties voor de systeemtherapeutische praktijk. Vooral de veranderende positie van de therapeut, de grote gerichtheid op samenwerking en het belang van verhalen, taal en dialoog staan hierbij centraal. De daaropvolgende dagen worden deze perspectieven verder bestudeerd (ondermeer aan de hand van video’s) en ingeoefend.
Hierbij komen ondermeer aan bod: de collaboratieve taalbenadering van Anderson & Goolishian, het werk van Tom Andersen en het oefenen met reflecting teams en reflecting processes, de narratieve benadering van Michael White en de ontwikkelingen in het Dulwich Centre en de U.K., de recente ontwikkelingen en de invloed vanuit solution-focused therapy, ondermeer op de therapeutische samenwerking en op het werken met families met kinderen en jongeren (FFT en MST). Tijdens de laatste dagen worden de ontwikkelingen van de jongste jaren bestudeerd, ondermeer de dialogische benadering (Rober, Seikkula) en de invloed van het gehechtheidsparadigma (MBFT, EFT).

“Rapunzel is een oase van rust en veiligheid, waar je de tijd en de ruimte krijgt om te falen en nog eens te mogen proberen.
Daarvoor alleen al is het een unieke plek.”

2.2 Relatietherapie

In dit trainingsgedeelte, geïnspireerd op het gedachtegoed van ondermeer Jürg Willi, Sue Johnson, Fonagy en Bateman komen de volgende onderdelen aan bod:

• algemene visie op en principes van relatie-ontwikkeling in een pluriforme en multiculturele maatschappij
• het belang van verliefdheid, liefde, hechting, tegenkracht, differentiatie en open conflicten in partnerrelaties
• stilstaan bij een aantal gevoelige thema’s waarrond partners elkaar vinden en uitdagen tot co-evolutie of waarrond posities van partners kunnen escaleren tot collusie en verkramping
• inoefenen van veranderingsmogelijkheden en strategieën om tot co-evolutie te komen

2.3 Werken met kinderen en jongeren vanuit een gezinsdynamisch ontwikkelingsperspectief

Uitgebreid onderzoek toont de effectiviteit van systemische interventies aan bij allerhande problemen van kinderen en adolescenten zoals; hechtingsproblemen, mishandeling en verwaarlozing, gedrags en emotionele problemen, eetstoornissen, somatische problemen en beginnende psychoses.

Het gezinsdynamisch ontwikkelingsperspectief biedt ons een systemisch perspectief om samen met ouders, kinderen en adolescenten aan de slag te gaan.
Kinderen en jongeren zijn volop in groei en ontwikkeling. Vanuit hun eigen ontwikkeling stellen ze het gezin en hun leefcontext voor bepaalde vragen en uitdagingen. Noden en behoeften rond hechting en binding, structuur en autonomie, begrenzing en ruimte, identiteit en vertrouwen, leveren de bouwstenen voor zowel de kindontwikkeling als de gezinsontwikkeling. Via de metafoor van het “Ontwikkelingshuis” staan we stil bij de verschillende ontwikkelingsthema’s doorheen de gezinslevensloop. De familiale context, school en de directe omgeving van gezinnen, de samenleving en cultuur beïnvloeden deze groei.

In de praktijk blijkt het betrekken van kinderen en jongeren geen evidentie. We gaan op zoek naar een eigen taal waarmee we kinderen en jongeren actief kunnen betrekken in de therapie. Speelsheid, beeldende taal en allerlei non- verbale werkvormen zijn belangrijk als we jonge kinderen en jeugdigen tot actieve gesprekspartners in de therapie willen maken.

Aansluitend staan we stil bij de invloed van verstoorde ontwikkeling en het hanteren van diagnoses binnen een systeemtherapeutische werkwijze. Vertrekkend vanuit de diagnose hanteren we een niet-objectiverend perspectief waarin gezocht wordt naar het unieke verhaal van iedere mens dat betekenis krijgt in een breder verband. Een diagnose zoals ADHD, autisme, hechtingsstoornis, persoonlijkheidsstoornis, enz. geeft daarbij geen verklaring, maar kan wel een mogelijke richting aanwijzen om beter te kunnen aansluiten bij de beleving van de cliënt.

2.4 De intergenerationele en eco-systemische benadering

Als afronding van het theoretisch-praktisch gedeelte van de cursus wordt uitgebreid aandacht besteed aan het intergenerationele en eco-systemsiche perspectief. Het experiëntieel systemisch werken met allerlei varianten van genogrammen, geïnspireerd door ondermeer het werk van Monika Mc Goldrick, Nagy, Byng- Hall en andere systeemtherapeuten zal toegelicht worden aan de hand van literatuur en praktijkoefeningen.

Van de deelnemers wordt verwacht dat ze opzoekingswerk doen in de ruimere familie en hun eigen context om hun genogram te kunnen opmaken en samenstellen.
Deelnemers stellen om de beurt hun genogram voor aan de groep, onder begeleiding van de trainer. Dit als vorm van intergenerationele verkenning van familiale bronnen van kracht, modellen, patronen, posities, legaten, delegaten en stressoren.

2.5 Themadagen

Voor de themadagen nodigen wij jaarlijks interessante gastsprekers uit.

• Diversiteit en multiculturaliteit in systeemtherapie
• Systeemtherapie en psychiatrische diagnoses
• Mentaliseren in gezinnen
• Geweld in gezinnen en paren
• Vechtscheidingen

3. Supervisie

Vanaf het 2^de jaar worden er geregeld supervisiedagen ingepland, waarbij een viertal supervisiecasi van cursisten aan bod komen. Op een actieve manier wordt er gewerkt met de concrete supervisievragen van de deelnemers.
De cursist dient een logboek bij te houden van zijn supervisiemomenten zodat er een reflectieproces op gang kan komen bij cursisten en zijzelf de rode draad van hun therapeutische evolutie kunnen leren onderkennen.

Tijdens de supervisies komen allerlei thema’s van systeemtherapeutisch werken aan bod: echtscheiding, nieuw samengestelde gezinnen en nieuwe gezinsvormen, genderthema’s, multiculturele gezinnen, trauma’s in gezinnen, ethische vragen, onderzoekskwesties etc.
Het systeemtherapeutische kader wordt toegelicht en er wordt gerefereerd naar de bestaande literatuur.

4. Regionale intervisiegroep

Binnen de groep cursisten worden vanaf de start van deze opleiding regionale intervisiegroepen samengesteld. De deelnemers vergaderen met hun groepje 5 halve dagen of avonden per opleidingsjaar en dit zonder trainer.
Er kunnen opdrachten voor deze samenkomsten worden gegeven door de trainers tijdens de opleidingsdagen.
Verder vullen de groepsgenoten de intervisiemomenten in met praktijkbesprekingen en gezamenlijke verwerking van de theorie.

5. Evaluatie, eindwerk en certificatie

Op het einde van elk opleidingsjaar is een reflectiedag voorzien. A.h.v. een creatieve opdracht staan we stil bij het leerproces van iedere deelnemer en formuleren we samen aandachtspunten en werkpunten voor het volgende opleidingsjaar.
Tevens reflecteren we geregeld over het groepsdynamisch functioneren van de opleidingsgroep als geheel zodat de groep een veilige en gezonde terugvalbasis kan blijven.
Elke deelnemer maakt een eindwerk dat hij in de loop van het laatste jaar zal uiteenzetten voor de groep. In dit eindwerk (+/- 20 blz) kadert de cursist theoretisch een bepaalde concrete gezins- en relatieproblematiek die hij begeleidt.