De zoektocht van Berenpels: Systemisch werken met jongeren in de transitieleeftijd

Eco-systemische visie op transitieleeftijd

We benaderen de hulpverlening van jongeren in de transitieleeftijd vanuit een systemisch en ontwikkelingsgericht kader (Carter en McGoldrick). Dit model helpt om een brede kijk te hanteren op de unieke context van jongeren waarbij de verschillende betrokken partijen in beeld komen en de complexiteit hiervan duidelijk wordt.

We staan ook stil bij cultureel maatschappelijke evoluties en denkkaders die de kijk op jongvolwassenen beïnvloeden. Hoe kunnen we samen met jongeren nadenken over wat er op hen en ons afkomt aan verwachtingen, normen vanuit die samenleving.

We gaan op zoek hoe we krachten en mogelijkheden van de context kunnen aanboren, wat er nodig is om in contact te komen met deze hulpbronnen.

Opbouw van de hulpverleningsrelatie

Vanuit de centrale ontwikkelingsopdracht van jongeren in de transitieleeftijd nl. het loslaten in verbondenheid, het ontwikkelen van een meer autonome positie in relatie tot anderen, zit er onmiddellijk spanning op de hulpverleningsrelatie. Hoe kunnen we met hen een dragende, respectvolle relatie aangaan en hen ondersteunen in het zoeken van hun weg?

We verkennen de kwetsbaarheid en de mogelijkheden van de hulpverleningsrelatie op een ervaringsgerichte wijze in dialoog met de opleidingsgroep. Vanuit welke positie start onze samenwerkingsrelatie? Wat zijn onze aannames over onze rol in de begeleiding van jongeren in de transitieleeftijd? Hoe sluit dit aan op hun ervaringen? Wat zijn helpende ervaringen geweest in de hulpverlening? Wat hebben ze gemist en in hoeverre hebben ze dit kunnen bespreken?
Zo kunnen we zoeken hoe we een veilige basis kunnen creëren om samen te werken rond de worstelingen. Ook in verbinding met de context. Daarbij blijven we zoeken naar hoe we onszelf passend, geëngageerd en vrij kunnen positioneren in de context van de jongere.

Werken met de context, netwerk, hulpbronnen en het belang van een team

Wanneer jongeren in de hulpverlening terecht komen, is het belangrijk om te begrijpen waarom zij net nu en in een bepaalde hulpverleningscontext hulp zoeken of nodig hebben. De bezorgdheid (en onrust) van een familielid of een verwijzer kan soms erg bepalend en overweldigend zijn. Daarom is het zinvol om te onderzoeken: Wie is waarover precies bezorgd, in welke mate?

We leren hoe je een hulpvraag of aanmelding kan ontleden en verbreden in een systemische context. Als we cliënten voor het eerst ontmoeten, stellen we niet zozeer vragen (bv. naar informatie), maar proberen we in eerste instantie een werkrelatie aan te gaan met alle betrokkenen (de jongere, de verwijzer, de familie, de school, het werk,…). Dit betekent voor de hulpverlener een mandaat leren verkrijgen, positie durven nemen en de lijn kunnen houden.
Overleg met de verwijzer, andere betrokken hulpverleners en steunbronnen rondom de jongere kan helpen om beter in te schatten wat er nodig is en om de drempel te verlagen.

Hechting en hechtingskwetsuren: loslaten in verbondenheid

Werken met jongeren in transitieleeftijd vraagt een bijzondere evenwichtsoefening in afstand- nabijheid: hoe verbinden zonder over te nemen. Hoe kunnen hulpverleners een helpende context creëren waarin de jongere zich voldoende veilig en gesteund voelt om kwetsbaar te kunnen zijn? En hoe kunnen hulpverleners beroep (blijven) doen op de veerkracht en autonomie van de jongere? Maar hoe doe je dat dan concreet? En hoe betrek je de context (natuurlijke steunbronnen) van de jongere hierbij? Vaak hebben jongeren kwetsuren opgelopen in belangrijke relaties en moet er eerst “herstelwerk” gedaan worden alvorens de jongere beroep durft te doen op anderen. Dit werk houdt ook in dat de hulpverlener het netwerk aanspreekt en ondersteunt om responsief te zijn op de noden van de jongere.

We zoomen in op enkele systeemtherapeutische modellen die zich enten op de hechtingstheorie en maken een veilige ruimte voor het plaatsen en verwerken van emoties binnen relaties.

Crisis als kans

We ontmoeten heel wat jongeren op een moment van crisis. We exploreren de betekenis van deze crisis voor onze cliënt en zijn omgeving. Hoe gaan we om met een crisis, als cliënt(systeem) en als hulpverlener? We proberen te vatten waarom een crisis ook telkens een kans is.

Om een beter zicht te krijgen op de effecten van aanhoudende stress overlopen we de neurobiologische ontwikkeling en werking van de hersenen.
Wat is de specifieke kwetsbaarheid van jongeren?
We trachten te begrijpen wat zelfmoord- en zelfverwondende gedachten en gedrag als betekenis kunnen hebben tegen de achtergrond van de interacties die onze cliënt heeft. En hoe reageren we best wel en best niet als hulpverlener bij dergelijke signalen? Hoe kunnen we de natuurlijke omgeving informeren en/of betrekken?

Identiteitsvragen

We zoomen in op een aantal zeer hedendaagse thema’s, namelijk identiteit en genderdiversiteit. De rol van sociale media en andere macro-contextfactoren wordt hierbij onder de loep genomen.
Hoe kunnen we als hulpverlener mee zijn in een complex veranderend kader?
Hoe kunnen we aansluiting vinden bij een leefwereld die soms niet meer volledig de onze is?
Hoe kunnen we vermijden om oordelend te klinken?

Afronding

Als slotdag van de opleiding maken we de overgang naar de fase van jongvolwassenheid, daar waar echte differentiatie de ontwikkelingsopdracht wordt. Het past aan het einde van deze opleiding waarin we zoeken hoe we de groep en de opleiding kunnen loslaten in verbondenheid. We delen met elkaar wat we willen meenemen en willen warmhouden na de opleiding en in het werken met jongeren in de transitieleeftijd.