De Wolf en de Zeven Geitjes. Systeemtherapeutisch werken met het Hechtingsperspectief

1. Visie: Een hedendaagse en systemische kijk op het hechtingsdenken

De klassieke hechtingstheorie werd in de nasleep van de tweede wereldoorlog uitgewerkt door John Bowlby. Het was toen een fascinerende vaststelling dat veilige hechting even belangrijk bleek als voeding en warmte voor de ontwikkeling van het jonge kind.

Na zoveel jaren blijkt de hechtingstheorie opnieuw springlevend. Onderzoek en praktijkervaring leren ons dat hechting een centraal ordenend principe is in de menselijke levensloop. Niet enkel baby’s maar ook kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen hebben nood aan een veilige basis om goed te kunnen functioneren in onze sociaal- emotionele wereld. Heel wat klachten en problematiek blijken terug te gaan op hechtingskwetsuren o.a. gedrags- en emotionele problemen van kinderen, ontredderde en stuurloze adolescenten, partnerrelatieproblemen, verslaving, misbruik en mishandeling etc.

Waar aanvankelijk het hechtingsproces vooral werd beschreven vanuit de moeder-kind dyade, is de focus nu sterk verbreed. Kinderen zijn in staat om zich aan meerdere mensen tegelijk te hechten. Verschillende ervaringen van hechting wordt geïntegreerd, kunnen elkaar ondersteunen of overschrijven. De veilige basis wordt gevormd binnen een relatienetwerk (gezin, instelling, team…) en hoort thuis binnen een bepaalde cultuur en samenleving. Het systemische en contextgerichte denkkader is bijzonder helpend om deze complexiteit in kaart te brengen.

De eerder pessimistische visie op hechting (o.a. idee van bodemloosheid) werd vervangen door een verhaal van hoop en groeikansen. Ook kinderen met ernstige hechtingskwetsuren kunnen mits de goede opvang en begeleiding van zichzelf en hun hechtingsfiguren uitgroeien tot veilige volwassenen. De hulpverleningsrelatie wordt hierbij beschouwd als een mogelijke correctieve hechtingservaring. De hulpverlener stelt zich op als tijdelijke hechtingsfiguur en kan zo samen met de cliënt het onveilige verhaal trachten te herschrijven naar een meer autonoom en veilig verhaal.

Doel van de jaaropleiding is om de rijkdom van het hechtingsperspectief concreet te verduidelijken in een systemische visie op begeleiding en psychotherapie.

Het sprookje van de Wolf en de Zeven Geitjes levert ons het metaforisch raamwerk van waaruit we kunnen denken hoe een groot gevaar op basis van veilige hechtingsrelaties kan worden opgevangen en omgebogen tot een groeikans voor kinderen en gezinnen.

“Het thema hechting opent vele deuren in de zoektocht naar het omgaan met gezinnen, koppels, kinderen en jongeren. Meest boeiende opleiding die ik in jaren gevolgd heb.”

2.   Grondplan

2.1   De hulpverleningsrelatie als veilige haven/ werken met volwassenen

• De basisconcepten van de hechtingstheorie (Bowlby) worden uitgewerkt: veilige basis, exploratie, hechtingsstijlen, meervoudige hechting, mentale representatie, mentalisatie,…
• We werken het concept ‘familie- en gezinsscripts’ (Byng-Hall) uit en staan stil bij de intergenerationele overdracht van hechtingsstijlen.
• We focussen op de opbouw van de hulpverleningsrelatie:
  De hulpverleningsrelatie als mogelijke correctieve hechtingservaring. Hoe krijgt de ontmoeting tussen de cliënt en de hulpverlener een kleur vanuit ieders eigen hechtingsstijl?
  Mogelijkheden en valkuilen.
• We hebben bijzondere aandacht voor het opbouwen van een veilige hulpverleningsrelatie met volwassenen binnen een multi-stress context.
• De ontmoeting tussen Grote Ik en Kleine Ik (Splingaer, 2016) wordt als metafoor uitgewerkt en het werken met dieren, tekeningen, … worden als alternatieve gesprekstalen verkend.
• Er wordt gewerkt met beeldmateriaal, casussen en ervaringsgerichte oefeningen.

2.2   Werken met koppels

• Waar gaan de terugkerende conflicten bij koppels over en hoe zijn ze te begrijpen vanuit hechting?
• Aan de hand van nieuwe evoluties, kennis over volwassen gehechtheid en EFT bespreken we basispatronen van conflicten in de partnerrelatie.
• We oefenen concrete vaardigheden in het hechtingssensitief werken met koppels.
  • Hoe verbinden we ons met beide partners en raken we niet vast in de polarisatie van de koppeldynamiek?
  • Hoe nemen we leiding in het werken met koppels?
  • Hoe hanteren we conflicten in de sessie?
• Aan de hand van het werken met de koppeldynamiek leren we hoe hechting ons toelaat zowel te werken met de emotionele binnenkant van mensen als met de steeds terugkomende circulaire processen tussen hen.
• We staan stil bij de centrale rol van emoties bij het hechtingssensitief werken.
• Hoe creëren we corrigerende hechtingservaringen tussen partners?
• We hebben bijzondere aandacht voor uit de hand lopende conflicten en partnergeweld. We bekijken hoe het werken via hechting veiligheid in de relatie kan brengen.
• Dit alles wordt duidelijk gemaakt aan de hand van concrete casussen, filmmateriaal en oefeningen.

2.3   Hechtingsgericht werken met kinderen en gezinnen

• De ingrijpende invloed van hechting op de ontwikkeling van kinderen: invloed op de neurologische ontwikkeling van kinderen en mogelijkheden tot emotie- en gedragsregulatie, invloed op zelfbeeld, beeld van anderen en van relaties, de ontwikkeling van de mentalisatiefunctie bij kinderen
• In deze opleiding wordt ook aandacht besteed aan de implicaties van het hechtingsdenken bij het opvoeden van kinderen, zowel in hun natuurlijk milieu als in kinderopvangcentra, pleeggezinnen of andere vormen van opvang.
  De centrale vraag daarbij is: wat leert de rijkdom van het hechtingsperspectief omtrent “goed ouderen” in allerlei aspecten zoals:
  • Hoe kun je de invloed van transgenerationele scripts in beeld krijgen en hoe kan deze worden gecorrigeerd bij jonge ouders?
  • Wat betekent sensitief-responsief reageren, zowel in situaties waarin kinderen nood hebben aan nabijheid of net nood hebben aan exploratie?
  • Hoe kunnen begeleiders ouders helpen om stapsgewijs het mentaliseren op gang te brengen bij hun kinderen? Op welke wijze is containment en het mentaliseren over hechtingsposities van de begeleider daarbij een belangrijke bron van inspiratie?
  • Hoe kunnen ouders en zorgfiguren vormgeven aan veilige en afgestemde structurering?
• Werken met ernstige hechtingsproblemen in gezinnen.
  • Hoe ontstaat geblokkeerde zorg bij ouders en hoe kunnen we hen helpen opnieuw open te staan voor de hechtingssignalen van hun kinderen?
  • Wat is complex trauma bij kinderen en hoe bieden we hen opnieuw kernen van veiligheid?
  • Hoe kunnen we opnieuw aansluiten bij de primaire hechtingsbehoeften via afgestemd lichaamsgericht werk en spel?

2.4   Werken met adolescenten en hun gezin: inleiding in ABFT

Heel wat probleemgedrag van jongeren gaat terug op gekwetste hechtingsrelaties.
Via elementen uit Attachment-based family Therapy kun je

• leren om gehechtheidsbreuken te identificeren
• jongeren helpen om over deze breuken zorg en steun te vragen
• ouders helpen om op deze vraag op een ondersteunende en zorgende manier te reageren.

Deze interventie leidt tot corrigerende gehechtheidservaringen en stimuleert een meer verbindende communicatiestijl tussen jongeren en ouders. Met deze vernieuwde verbondenheid en meer constructieve communicatie wordt vervolgens gezinnen geholpen om samen problemen te overwinnen.

2.5   Praktijk en supervisie

De opleiding is in zijn geheel zeer praktijkgericht.
Er wordt veelvuldig gebruik gemaakt van praktijkvoorbeelden, oefeningen en rollenspel.
Deelnemers krijgen doorheen de opleidingsdagen de kans om eigen praktijkwerk en vragen te bespreken.

Het leren gebruik maken van ondersteunende methodieken zoals:

• een hechtingsgenogram
• het inventariseren van het netwerk van hechtingsfiguren en het plaatsen op een tijdslijn
• het gebruik van metaforen
• het herschrijven van onveilige hechtingsnarratieven
• hechting ondersteunende spelvormen (gebruik van Theraplay elementen)